Kratonların incelmesi, Kuzey Amerika kıtasının alt katmanlarının Dünya'nın erimiş mantosuna doğru akıp gittiği yönünde yeni bulgular sunuyor.
popsci.com'da yer alan habere göre Teksas Üniversitesi Austin'deki araştırmacılar, "kratonik incelme" olarak adlandırılan bu jeolojik süreci gerçek zamanlı olarak analiz etmeye başladıklarını belirtti.
Çalışmanın bulguları, Nature Geoscience dergisinde yayınlandı.
Kratonlar, milyarlarca yıl boyunca kararlılıklarını koruyan ve kıtaların bir kısmını oluşturan antik devasa kaya oluşumlarıdır. Ancak, bazı jeolojik bölgelerde kratonik incelme veya damlama adı verilen bir süreçle kaya katmanları zamanla kaybolabilir.
Bu fenomenin belgelenen örneklerinden biri, milyonlarca yıl önce Kuzey Çin Kratonunun kök katmanında meydana gelmiştir. Bilim insanları bu süreci gerçek zamanlı olarak inceleme fırsatını yeni elde etmiş görünüyor.
Araştırmada, Kuzey Amerika'nın yeni bir sismik tomografik modeli kullanıldı ve derin manto ile ince litosfer arasındaki sınırda tuhaf bir davranış gözlemlendi. Farallon Plakası olarak bilinen ve son 200 milyon yıl boyunca Kuzey Amerika'nın altına dalan Pasifik Okyanusu'ndaki tektonik plakanın, kratonik incelmeye neden olduğu teorisi üzerinde duruluyor. Farallon Plakası'nın, manto malzeme akışını kratonun tabanını eriten bir yola yönlendirdiği düşünülüyor. Bu süreç, kraton tabanını zayıflatıp, uçucu bileşiklerin salınmasına yol açabilir.
Araştırmacılar, Farallon Plakası dahil edilerek ve çıkarılarak yapılan bilgisayar modellerinde kraton damlamasını test etti. Plaka dahil edildiğinde damlama gerçekleşirken, çıkarıldığında bu süreç tamamen durdu. Araştırmanın ortak yazarı Thorsten Becker, bu verilerin Dünya'nın yapısal süreçleriyle ilgili yeni bir anlayış sunduğunu vurguladı.
Becker, bu tür jeolojik keşiflerin, kıtaların nasıl oluştuğunu, parçalandığını ve geri dönüştürüldüğünü anlamak açısından kritik önem taşıdığını belirtti. Damlamanın esas olarak ABD Ortabatısı'nın altında yoğunlaştığı gözlemlense de, bu sürecin etkileri milyonlarca yıl boyunca görülecek ve tektonik aktiviteyi şekillendirecek.
Damlamanın genellikle Farallon Plakası'nın kalıntıları mantoya daha derine battığında durduğu biliniyor ve şu an için Topeka veya Cleveland gibi yerlerde yaşayanlar için endişe uyandırıcı bir durum teşkil etmiyor.
