“Karadeniz’de tatildeyken, Güneydoğu’da iş seyahatindeyken veya sadece İstanbul’da parkta bahçede otururken... Türkiye’nin hangi bölgesinde olursanız olun, bölgesel risk haritası sizi bekleyen tehlikeleri gösterir” diyen Aytaç Karadağ, böcek ısırığı sonrası ilk 15 dakikanın önemine dikkat çekerek bölgesel risk haritasının bizleri bekleyen tehlikelere karşı önemli bilgiler sunduğunu söyledi.Özellikle son yıllarda iklim değişikliğinin etkisiyle Türkiye'nin tüm bölgelerinde böcek popülasyonunda artış gözlemlendiğini belirten Aytaç Karadağ, 5 yıl boyunca acilde görev yapmış bir hekim olarak yaşadığı tecrübeleri ve hangi bölgede hangi tehlikelerin bizleri beklediğini anlattı.
Sivrisinekler: Sadece Kaşıntıdan İbaret DeğilGeçen yaz Antalya'da tatil yapan 42 yaşındaki hastası yoğun bakımda yatarken Doktor Bey, sadece birkaç sivrisinek ısırığıydı demişti.
Batı Nil virüsü taşıyan bir sivrisineğin ısırığı, onu 3 gün içinde nörolojik belirtilerle hastaneye getirmişti.
Riskli Bölgeler: Batı Karadeniz'in nemli vadileri, Ege ve Akdeniz'in sulak alanları özellikle dikkat edilmesi gereken noktalar.
Karadağ, sivrisinek ısırıklarında öncelikle antihistaminik kremler etkili olsa da, ateş, şiddetli baş ağrısı ve ense sertliği gibi belirtilerin ortaya çıkması durumunda, vakit kaybetmeden en yakın sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğini, klinik deneyimlerine dayanarak, C vitamini takviyesinin bağışıklık sistemini güçlendirdiğini ve lavanta yağının kimyasallara göre daha az yan etkiyle koruma sağladığını gösterdiğini söyledi.
Kene: Gizlenen TehlikeTokat'tan gelen 58 yaşındaki çiftçi bir hastasının durumu, kene ısırıklarını ne kadar ciddiye almamız gerektiğinin acı bir örneğiydi.
Ateşler içinde kıvranan hasta Bacağımda sadece bir siyah nokta vardı, önemsemedim demişti. Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi teşhisi konduğunda ise maalesef çok geçti.
Riskli Bölgeler: Orta Anadolu ve Doğu Anadolu'nun kırsal kesimlerinde, özellikle Nisan-Ekim ayları arasında kene tehdidi maksimum seviyeye ulaşıyor.
Kene çıkarma işleminin mutlaka steril koşullarda, doğru teknikle yapılması gerektiğini, keneyi ezerek veya çıplak elle çıkarmaya çalışmanın enfeksiyon riskini artırdığını, çıkarma sonrası 14 gün boyunca ateş, halsizlik, döküntü gibi belirtileri yakından takip edilmesi gerektiğini belirten Karadağ, kendi gözlemlerine dayanarak ısırık sonrası probiyotik kürü başlayan hastalarında bağırsak mikrobiyota dengesinin korunmasının, enfeksiyon sürecini olumlu yönde etkilediğini ifade etti. Kahverengi Keşiş Örümceği: Küçük Isırık, Büyük YaraMardin'den sevk edilen 33 yaşındaki kadın hastasının kolunda küçük bir kızarıklıkla başlayan süreç, dört gün içinde 5 cm çapında nekrotik bir yaraya dönüşmüştü. Riskli Bölgeler: Güneydoğu Anadolu'nun kuru iklimli bölgelerinde, özellikle Mardin, Şanlıurfa ve çevresinde yaygın olarak bulunuyor.
Karadağ, kahverengi keşiş örümceğinin ısırığını diğerlerinden ayıran en önemli belirtinin, ısırık bölgesinde saatler içinde ortaya çıkan mavimsi bir halka ve merkezinin beyazlaşması olduğunu, bu belirtiler gözlemlendiğinde hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerektiğini söyledi. Karadağ, çay ağacı yağı kompresinin ısırık bölgesindeki inflamasyonu azalttığı ve anti-inflamatuar diyet protokolünün iyileşme sürecini hızlandırdığını ifade etti.
Akrep: Saatler değil, dakikalar içinde müdahale şartŞanlıurfa'da, 7 yaşındaki bir hastanın akrep sokması sonucu hayatını kaybettiğine tanık olan Karadağ, çocuğun ailesinin perişan halde Sadece biraz ağladı, geçer sandık dediklerini nörotoksik etkili akrep zehrinin çocuklarda ve yaşlılarda saatler içinde ölümcül olabileceğini söylediRiskli Bölgeler: Mardin, Şanlıurfa, Gaziantep ve çevresi akrep popülasyonunun en yoğun olduğu bölgelerdir.
Akrep sokmaları, mutlak tıbbi acildir.
Isırık sonrası yaşanabilecek tükürük artışı, terleme, bulantı, nefes darlığı ve çarpıntı belirtilerini ciddiye alın.
Vakit kaybetmeden 112'yi arayın.
Karadağ, acil olarak tıbbi müdahale sonrası iyileşme sürecinde, ashwagandha gibi adaptojenik bitkilerle stres yönetiminin, hastalarında tedaviye yardımcı olarak pozitif sonuçlar verdiğini söyledi.
Alıntı Metni Grafik: Harun ElibolBÖLGESEL RİSK DEĞERLENDİRMESİ: YAŞADIĞINIZ YER NE KADAR GÜVENLİ?
Her coğrafi bölgenin kendine özgü böcek ekosistemi olduğunu belirten Karadağ, poliklinik deneyimlerine dayanarak hazırladığı risk haritasını bizlerle paylaştı ve yaşadığımız veya seyahat edeceğimiz bölgelere göre alınması gereken önlemleri anlattı:KARADENİZ BÖLGESİ (YÜKSEK RİSK)Karadeniz'in nemli ortamı, Lyme hastalığı taşıyan kenelerin ve Batı Nil Virüsü taşıyan sivrisineklerin üremesi için ideal koşullar sunuyor.
Trabzon'dan gelen 28 yaşındaki hastamın durumu, ormanlık alanlarda yapılan yürüyüşlerin ne kadar riskli olabileceğinin kanıtı. Çay toplama sırasında fark etmediği bir kene, onu haftalarca süren Lyme tedavisine mahkûm etmişti.
Bu nedenle ormanlık alanlara girmeden önce pantolon paçalarınızı çoraplarınızın içine sokun, açık renkli giysiler tercih edin ve düzenli olarak vücut kontrolü yapın.
EGE BÖLGESİ (ORTA RİSK)Ege'nin turistik sahillerinde her yaz onlarca denizanası vakası görüyoruz. İzmir'den tatil için gelen 22 yaşındaki erkek hasta, denizanası temasının yaratabileceği şiddetli alerjik reaksiyonun canlı örneğiydi.
Kolu şişmeye başladığında, arkadaşlarıyla dalga geçiyorlardı diyen yakınları hastayı acil servise bilinç bulanıklığıyla getirmişlerdi.
Rüzgârlı günlerin ertesinde denize girmeden önce sahil güvenliğe danışın, denizanası görüldüğünde kesinlikle sudan çıkın.
AKDENİZ BÖLGESİ (YÜKSEK RİSK)Akdeniz iklimi, sivrisineklerin yanı sıra çıyan popülasyonu için de elverişli.
Antalya'dan 45 yaşındaki kadın hastamız, bahçe işleri sırasında fark etmediği bir çıyan ısırığı sonrası şiddetli lokalize reaksiyon geliştirmişti.
Pişmanlıkla Sadece bahçe eldiveni giyseydim keşke diyordu.
Bahçe işleri ve doğa yürüyüşleri için koruyucu eldiven ve bot kullanımı şart.
Yarıca riskli bölgelerde bu işle uğraşanlar yatmadan önce yatak ve nevresimlerini kontrol etmeli.İÇ ANADOLU BÖLGESİ (ORTA-YÜKSEK RİSK)Konya, Kayseri ve Sivas çevresinde Kırım-Kongo kanamalı ateşi (KKKA) taşıyan keneler ve tarım alanlarında yoğunlaşan arı popülasyonu, her yıl yüzlerce hastayı acil servislere taşıyor.
Mecburi hizmetimi yaptığım Samsun’un Ladik ilçesinde köyden sevk edilen 39 yaşındaki çiftçi, bağ bakımı sırasında kene ısırığına maruz kalmıştı.
KKKA tedavisi devam ederken “Eldivenle bile önlem almak gerekiyormuş, şimdi anladım diyordu. Tarla ve bahçe çalışmalarında uzun kollu, açık renkli giysiler tercih edin, iş bitiminde mutlaka duş alın ve vücudunuzu kontrol edin.
DOĞU ANADOLU BÖLGESİ (YÜKSEK RİSK)Yüksek rakımlı bu bölgede, özellikle hayvancılıkla uğraşanlarda kene kaynaklı hastalık görülme oranı oldukça yüksek.
Erzurum'dan gelen 52 yaşındaki hayvancılıkla uğraşan erkek hasta, Koyunları kırkarken elime bulaşmış dediği keneden KKKA virüsünü kapmıştı.
Hayvan bakımı sonrası detaylı vücut kontrolü yapın, özellikle kılların yoğun olduğu bölgeleri, kulak arkalarını ve kasık bölgesini ihmal etmeyin.
GÜNEYDOĞU ANADOLU BÖLGESİ (ÇOK YÜKSEK RİSK)Türkiye'nin akrep ve zehirli örümcek popülasyonunun en yoğun olduğu bölge. Şanlıurfa'da 7 yaşındaki bir kızın, taş duvarların arasından çıkan akrebin sokması sonucu hayatını kaybettiğine tanık oldum. Bu bölgede yaşayanlar yatak ve nevresimlerinizi her akşam kontrol etmeli, ayakkabılarını giymeden önce silkelemeli ve evdeki çatlak ve yarıklar tamir edilmeli.
MARMARA BÖLGESİ (DÜŞÜK-ORTA RİSK)Kentleşmenin en yoğun olduğu bu bölgede bile böcek ısırıkları az değil. İstanbul'dan gelen 35 yaşındaki kadın hasta, Belgrad Ormanı'nda piknik sonrası bacağında fark ettiği keneyi kendi çıkarmaya çalışmış, enfeksiyon kapmıştı.
Tedavi sürecinde.
Doktor görsün diye keneyi sakladım, iyi ki sakladım. diyordu.Şehir çevresindeki ormanlık alanlarda bile kene riski var.
Piknik sonrası mutlaka vücut kontrolü yapın, kene fark ederseniz kendi çıkarmaya çalışmadan en yakın sağlık kuruluşuna başvurun. İlk 15 Dakika Protokolü: Hayat Kurtaran Adımlar“Acil servislere gelen vakaların büyük çoğunluğunda, ısırık sonrası ilk dakikalarda yapılan müdahalelerin yetersiz veya yanlış olduğunu görüyoruz.” diyen Karadağ, bir hekim olarak önerdiği ilk müdahale adımlarını şöyle sıraladı:Isıran Böceği Teşhis Edin: Mümkünse fotoğraflayın.
Bir şey ısırdı ama ne olduğunu bilmiyorum cümlesi, acil serviste en sık duyduğulan ve tedaviyi zorlaştıran ifade.
Doğru Temizleme: İlk tepki olarak ısırık bölgesini tükürükle ıslatmak, çamur sürmek gibi halk arasında yaygın olan yöntemler enfeksiyon riskini artırır.
Hindistan cevizi yağı ve kekik esansiyel yağı karışımı, klinik deneyimlerime göre etkili bir antimikrobiyal seçenektir.
Akıllı Soğuk Uygulama: Buzun doğrudan cilde uzun süre teması doku hasarına neden olabilir. 10 dakikalık aralıklarla, bir bez içinde uygulanan buz kompresi ödem kontrolünde idealdir.İçsel Destek Mekanizması: Acile gelen hastalarımın birçoğunda, ısırık sonrası C vitamini ve çinko alımı ile daha az komplikasyon geliştiğini gözlemledim. 500mg C vitamini ve 50 mg çinko takviyesi, antitoksik mekanizmalarınızı aktive eder.
Sirkenin Antimikrobiyal Etkisi: Klinik çalışmalar, organik elma sirkesinin antimikrobiyal etkisini destekliyor. 1 çay kaşığı organik elma sirkesi ve bir bardak su karışımı, ısırık sonrası biyofilm oluşumunu engelleyebilir.
Karadağ, farklı yaşam tarzlarına göre bu tarz böcek ısırmalarına karşı koruyucu önlemleri şöyle sıraladı: Şehirde Yaşayanlar İçin: Apartman dairelerinde bile sivrisinek ve hamam böceği tehdidi mevcuttur.
Okaliptüs ve limon esansiyel yağı karışımı difüzörü, hem sinüs problemlerini azaltır hem de böcekleri uzak tutar.
Kırsal Kesimde Yaşayanlar İçin: Genelde insanların büyük kısmı, çamaşır suyu kokusunun böcekleri uzaklaştırdığına inanıyor.
Ancak cilt tahrişi ve solunum sistemi irritasyonu yaratabilecek bu yöntem yerine, çay ağacı yağı ile yıkanan açık renkli giysiler daha güvenli bir koruma sağlıyor.
Alerjik Bünyeler İçin: İstanbul'dan sevk edilen 29 yaşındaki erkek hasta, tek bir arı sokması sonucu anafilaktik şok geçirmişti.
Alerjim olduğunu biliyordum ama yanımda hiç önlem yoktu diyordu.
Bal mumu ve propolis karışımı kremler, özellikle alerjik reaksiyona yatkın hastalarda koruyucu bariyer oluşturuyor.
Aktif Sporcular İçin: Maraton koşucusu bir hastam, Antrenman sonrası terliyken dinlenmeye çekildiğimde sivrisinekler adeta beni buluyordu diye anlatmıştı.
Terleme sonrası magnezyum sprey kullanımı, vücut kokusunu nötralize ederek böcek çekiciliğini azaltıyor.
Trekking, kamp ve doğa yürüyüşlerine giden kişlere beş temel doğal çözüm:• Aktif Kömür Tabletleri: Toksinlerin gastrointestinal sistemde emilimini engeller. Özellikle oral yolla alınan toksinlerde hayat kurtarıcı olabilir.• Manuka veya Meşe Balı: Yüksek antibakteriyel aktivitesi ile özellikle nekrotik yaralarda bile umut vaat ediyor. • Homeopatik Apis Mellifica: Arı sokmalarında şişlik ve ağrıyı azalttığını klinik pratiğimde gözlemlediğim bir preparat.• Doğal Antimikrobiyal Kompleks: Çay ağacı yağı ve hindistan cevizi yağı karışımı, hastalarımda kimyasal antiseptiklere alternatif olarak kullandığım etkili bir formül.• Probiyotik Sprey: Cilt mikrobiyomunuzu güçlendirerek lokal immün yanıtı destekleyen, yakın zamanda klinik pratiğime eklediğim bir yaklaşım.
ACİL DURUM KIRMIZI ÇİZGİLERAytaç Karadağ, aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gözlemlediğinizde zaman kaybetmeden 112'yi aramanızı veya en yakın sağlık kuruluşuna başvurmanız gerektiğini söyledi ve belirtileri listeledi:Nefes Darlığı: Özellikle arı, yaban arısı ve akrep sokmalarında dakikalar içinde gelişebilen bu belirti, anafilaktik şokun habercisi olabilir.
Hızla Yayılan Kızarıklık: Isırık bölgesinden hızla genişleyen kızarıklık, selülit veya fasiit gibi ciddi enfeksiyonların işareti olabilir.
Bilinç Bulanıklığı: Nörotoksik etkili zehirler (özellikle akrep, bazı örümcek ve yılan türleri), merkezi sinir sistemini etkileyerek konfüzyona neden olabilir.
Meslek hayatı boyunca edindiği en önemli dersin ‘Doğaya saygı duymak ve onunla uyum içinde yaşamayı öğrenmek” olduğunu söyleyen Karadağ, böceklerin, ekosistemimizin vazgeçilmez parçaları olduğunu tamamen yok edilmelerinin ekolojik denge açısından arzu edilir bir şey olmadığını, onlarla güvenli bir mesafede yaşamayı, doğanın sunduğu tehlikelere karşı yine doğanın sunduğu çözümlerle korunmayı öğrenmek zorunda olduğumuzu sözlerine ekledi.İLK BAHAR VE YAZ AYLARINA DİKKAT!
Genellikle böcek ısırığı vakalarını en çok ilkbahar ve yaz aylarında görüldüğümü belirten Karadağ, bunun başlıca nedenlerini söyle açıkladı:Sıcak hava, birçok böcek türünün (sivrisinek, kene vb.) üremesi ve aktif olması için ideal koşulları sağlar.
Daha fazla dışarıda vakit geçirme: İnsanlar yazın açık havada daha fazla zaman geçirdiği için böceklerle temas etme olasılığı artar.
Türkiye’de her yıl 1240 kişi böcek ısırığından ölüyormuş.
Dünya genelinde istatistiki bir veri var mı?
Dünya Sağlık Örgütü’nün resmi sayfasındaki istatistiklere göre dünya genelinde yılda 700.000 insan direkt olarak böcek ısırığı veya böceğin ağzında taşıdığı zehir-virüs nedeniyle ölmektedir.
Genellikle böcek ısırıklarından doğrudan ölüm (örneğin zehir veya anafilaktik şok nedeniyle) daha nadirdir.
Bu tür yüksek sayılar sıklıkla böceklerin (sivrisinek, kene vb.) taşıdığı ve bulaştırdığı hastalıklar (sıtma, Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi gibi) sonucu meydana gelen ölümleri de kapsar.
Ayrıca bu 700000 rakamına böcek ısırığına bağlı gelişen alerjik reaksiyonlar dahil edilmemiştir.
