D vitamini güneş ışınları ve bazı yağlı gıdalardan elde edilir. D vitamini iki forma sahiptir, bunlar D2 ve D3 formlarıdır. Vücudun güneş ışığından ürettiği D3, vücut tarafından daha iyi emilebildiği için D3 vitaminin vücudun D vitamini ihtiyacını daha iyi karşılar. Vücutta yeteri kadar D vitamini bulunmadığında, yorgunluk, kemik ve kaslarda güç kaybı, vücut ağrısı, üşüme, uykusuzluk ve yaraların daha geç iyileşmesi gibi belirtiler d vitamini eksikliği belirtileri olarak ortaya çıkar.
D Vitamini Nedir?
Kalsiferol olarak da bilinen D vitamini, vücudun kalsiyum ve fosforu kullanarak güçlü kemikler ve diş yapımına yardımcı olan, yağda çözünebilen vitamin türüdür. Kalsiyum ve fosforun emilmesini, vücutta depolanmasını sağlar. Karaciğerde ve yağ dokuda depolanan D vitaminin, D2 ve D3 olarak iki çeşidi bulunur. D2 vitamini (ergokalsiferol) ve D3 vitamini (kolekalsiferol) 7-dehidrokolesterolden sentezlenir ve ayrıca hayvansal gıdaların tüketimi yolu ile vücuda alınır. Doğal olarak güneşten alınabilen D vitamini için en iyi besin kaynakları yağlı balık eti ve balık karaciğeri yağlarıdır. Aynı zamanda yumurta sarısı ve peynirde az miktarda bulunur.
D Vitamini Kaç Olmalı?
D vitamininin normal aralığı mililitre başına nanogram (ng/mL) olarak ölçülür. 20 ile 50 ng/mL arasında bir seviye vücudun sahip olması gerektiği düşünülen D vitamini seviyeleridir. 12 ng/mL seviyelerinin altı ise düşük olarak kabul edilir.
D Vitamini Günlük İhtiyacı Ne Kadardır?
D vitamini ihtiyacı yaşa ve kişiye göre değişkenlik gösterir. 1 yaşına kadarki bebeklerde 400 IU yeterli iken, 1 yaşından sonraki 600 IU alınması gerekir. 70 yaşından sonra günlük D vitamini ihtiyacı artmaktadır. Düşük D vitamini seviyeleri, özellikle kemikler ve kaslar ile ilgili bir dizi soruna yol açabilir.
D Vitamini Eksikliği Neden Olur?
D vitamini eksikliğinin nedeni, güneş ışınlarına yeterince maruz kalmamak ve d vitamini içeren besinlerin yeteri kadar tüketilmemesidir. Ayrıca koyu cilt pigmentine sahip olmak, çölyak gibi emilim bozuklukları, böbrek veya karaciğer yetmezliği ve kanser gibi hastalıklarda d vitamini eksikliğinin nedenleridir.
D vitamini eksikliğine neden olan durumlar genel olarak şunlardır:
Güneş ışınlarına az maruz kalma
Emilim bozuklukarı
D vitamini içeren besinlerin az tüketilmesi
Koyu cilt pigmentine sahip olunması
İlaç kullanımları
Böbrek ve karaciğer hastalıkları
Kanser hastalığı
D Vitamini Eksikliği Belirtileri Nelerdir?
D vitamini düşüklüğünde vücut, kas ve kemik ağrıları, yorgunluk, ciltte solgunluk, saç dökülmesi, baş ağrısı, el ve ayakların ısınamaması, daha sık hastalanma ve uykusuzluk ortaya çıkan belirtilerdir. Uzun süreli ve aşırı D vitamini eksikliğinde kemik yoğunluğu kaybı, kemik erimesi ve kırık oluşumu da görülebilir. Çocuklarda görülen raşitizim hastalığı da D vitaminin uzun ve aşırı eksikliğinin bir belirtisidir.
D vitamini eksikliği belirtileri şunları içerir:
Kas ve kemik ağrıları
Yorgunluk, halsizlik ve enerji eksikliği
Depresif ruh hali
Uykusuzluk
Saç dökülmesi
Baş ağrısı
Üşüme
Ellerde veya ayaklarda karıncalanma ya da iğne batması hissi
Kas güçsüzlüğü ve kas seğirmeleri
Yürüme güçlüğü gibi denge sorunları
Cilt renginde solgunluk
Göz altlarında morarma
Çocuklarda büyüme geriliği
Raşitizm hastalığı
D Vitamini Eksikliği Nelere Neden Olur?
D vitamini eksikliğinin neden olduğu en yaygın hastalıklar kemik erimesi(osteoporoz), osteomalazi ve raşitizim olup, kansere, diyabet gelişmesine, hipertansiyona, romatizmaya ve kalp hastalıklarıdır.
Kemik erimesi ve kemik hastalıkları
Kemikler de tıpkı diğer dokular gibi canlı bir yapıya sahiptir ve uzun süreli D vitamini eksikliği kemik yapısında bozulmalara, kemik erimesi oluşumuna ve kas güçsüzlüğüne sebep olabilmektedir. D vitaminine bağlı olarak çocuklarda raşitizm, erişkinlerde kemik yumuşaması, ilerleyen yaşlarda da osteoporoz oluşabilmektedir. Raşitizm, D vitamini eksikliğinden dolayı kemiklerin yumuşaması ve zayıflaması anlamına gelir. Bu hastalık, bacaklarda eğrilik, el ve ayak bileklerinde kalınlaşma, büyüme geriliği, göğüs kemiği deformitesi gibi kemik yapısında kalıcı bozukluklara neden olabilmektedir.
D vitamini eksikliğinde kemik erimesiyle birlikte kemik ağrısı görülebilmekte ve bu tüm vücutta hissedilebilmektedir. İlerleyen zamanlarda halsizlik de bu ağrılara eşlik edebilir. Kemiklerin güçlendirilmesi için omega-3, kalsiyum, magnezyum, potasyum ve D vitamini içeren besinler tüketilmelidir. İlerleyen yaşlarda kendini gösteren kemik erimesinden korunmak için sağlıklı beslenmek ve diğer vitaminlerle birlikte D vitamini seviyesini korumak gerekmektedir. İlerleyen yaşlarda kemik sorunun yaşanmaması için bebeklik döneminde anne sütü tüketiminin önemi büyüktür.
Şeker ve kalp hastalıkları
Şeker hastalığı, inme, kalbe bağlı ölüm riski, yüksek tansiyon gibi sorunlar da D vitamini eksikliğinin yol açabileceği sağlık sorunları arasında yer almaktadır.
Kanser
D vitamini eksikliği kanser oluşumunu tetikleyebilir. Özellikle meme kanserinin D vitamini eksikliği ile bağlantısı olduğu düşünülmektedir. Meme kanserine yakalanmış ve D vitamini değeri yüksek olan kadınların, bu değeri daha düşük olanlara göre yaşam süreleri daha uzundur. Meme kanserine yakalanmış kişilerin D vitamini seviyesinin 50 ng/ml ve üzerine çıkarılması tedaviyi olumlu yönde etkilemektedir.
D vitamini, hücreler arasındaki iletişimi arttırdığı için hızlı bölünmelerini engellemektedir. Hücrelerin anormal bir şekilde çoğalmasını engelleyerek buraya kan akımını hızlandırmakta ve kanser hücrelerinin beslenmesini yavaşlatmaktadır. Zararlı hücreler de beslenemediği için bir süre sonra yok olmaktadır.
Kapalı ortamlarda yaşayan kadınların D vitamini seviyeleri 17 ng/ml civarındadır. Kansere yakalanmamış kadınlarda D vitamini seviyesi en az 30 ng/ml civarında olmalıdır. D vitamini seviyesi 50 ng/ml ve üzerine çıkınca meme kanserine yakalanma riski %50 azalmaktadır.
Yapılan araştırmalara göre D vitamini eksikliği meme kanseri dışında akciğer, kalın bağırsak ve prostat kanseri riskini de artırmaktadır.
Hastalık Oluşabilecek Risk Grupları
Açık tenliler
Yaşlılar
Diyabet hastaları
Kapalı ortamlarda çalışanlar ve kapalı giyinenler
Yüksek faktörlü güneş koruyucu kullananlar
Böbrek ve karaciğer hastalıkları olanlar
Beslenme bozukluğu olanlar
Mide ameliyatı olanlar
Gebelik ve emzirme döneminde olanlar
Epilepsi ilacı kullanan kişiler
Kortizon kullananlar
Çölyak hastalığı olanlar
D Vitaminin Faydaları Nelerdir?
D vitamini vücudun kalsiyum ve fosforu emmesine ve tutmasına yardımcı olur, kemik yapısının sağlıklı oluşmasını ve sağlıklı kalmasını sağlar, bağışıklığı destekler, kalp sağlığını korur, diyabet ve çocuklarda raşitizim gibi hastalıkların oluşmasını önler.
D vitamini faydaları şu şekilde sıralanabilir:
Vücuttaki kalsiyum ve fosfatı düzenler
Kemik, diş ve kasların sağlıklı kalmasını sağlar
Bağışıklığı artırır
Beyin hücresi aktivitesini destekler
Kalp sağlığını korur
Raşitizim ve kemik deformitesi gibi kemik sorunlarını önler
Ruh halini etkiler, depresyonu azaltır
Kasları ve kemik sağlığını korur
Kemik ve kas sağlığı için önemli bir role sahip olan D vitamini, fosfor ve kalsiyum dengesini sağlayarak vücuttaki kan seviyelerini dengelemektedir. Diş ve kemik sağlığını olumlu yönde etkileyen bu vitamin, kalsiyumun bağırsaklardan emilimini arttırırken böbreklerde kalsiyum kaybını azaltmaktadır. Kemiklerin sertleşmesi ve güçlenmesi için gereken kalsiyum birikimini sağlayan D vitamini, özellikle yaşlı bireylerde düşme riskini azaltmaktadır. Aynı zamanda kas gücünü ve kas kütlesini arttırarak kemik erimesine karşı koruma sağlamaktadır. Paratiroid hormonunun aşırı salgılanmasını engelleyerek kemik erimesi riskini azaltan bu vitaminin düzenli alınması ve sağlıklı beslenme alışkanlıklarının benimsenmesi önem taşımaktadır. Bu sebeple, günlük D vitamini ihtiyacını karşılamak için güneş ışığından faydalanmak ve dengeli bir beslenme programı uygulamak önemlidir.
Diyabet gelişme riskini önler
Son yıllarda yapılan araştırmalar, D vitamini seviyesinin diyabet riski üzerinde önemli bir etkiye sahip olduğunu göstermektedir. Özellikle yeterli D vitamini düzeyine sahip olan çocuklarda Tip 1 diyabetin görülme riskinin azaldığı belirlenmiştir. Bununla birlikte, D vitamini eksikliği olan bireylerde ise Tip 2 diyabet ve metabolik sendrom gibi durumların ortaya çıkma olasılığının arttığı gözlemlenmektedir. Diyabet, dünya genelinde giderek artan bir sağlık sorunu haline gelmiştir. Bu nedenle, D vitamini seviyesinin düzenli olarak kontrol edilmesi ve gerektiğinde takviye alınması önem taşımaktadır. Güneş ışığından yeterli miktarda D vitamini almak, diyabet riskini azaltmada etkili bir yöntem olabilir. Uzmanlar, sağlıklı bir yaşam sürdürmek ve diyabet gibi metabolik hastalıklardan korunmak için dengeli beslenme, düzenli egzersiz yapma ve D vitamini seviyesini optimal düzeyde tutma önerisinde bulunmaktadır. Bu şekilde, diyabet ve benzeri sağlık sorunlarıyla mücadelede önemli bir adım atılmış olacaktır.
Bağışıklık sistemini destekler
Bağışıklık sistemini güçlendiren vitaminler arasında D vitamini de yer almaktadır. Bağışıklığı güçlendirerek hastalıklara karşı koruma sağlayan D vitamini, vücuttaki tüm hücreler için yararlıdır. Ülseratif kolit, Crohn, Multipl Skleroz (MS) gibi bağışıklık sisteminin neden olduğu hastalıklarda düşük D vitaminine rastlanmaktadır. Yeterli D vitamini ile bu hastalıkların önlenebildiği görülmektedir.
Kalp sağlığını korur
D vitamini kalp sağlığına ve hastalıklarına iyi gelmektedir. Yüksek tansiyon, kalp hastalıkları, bazı kanser türleri ile ilgili hastalıklara karşı koruyucu etkisi vardır.
D Vitamini Nelerde Bulunur?
Vücudun ihtiyacı olan D vitamini, en önemli kaynağı olan güneş ışınları dışında şunlarda bulunur:
Somon, uskumru ve sardalya gibi yağlı balıklar
Kırmızı et ve karaciğer
Tavuk ciğeri
Yumurta sarısı
Peynir ve tereyağı gibi süt ve süt ürünleri
Maydonoz
Isırgan otu
Kahvaltılık tahıllar D vitamini alınabilecek gıdalardır.
Sıcak yaz günlerinde öğlen güneşine uzun süre maruz kalmanın negatif etkileri olabileceği için sabah ve öğleden sonraki saatlerde gün ışığına çıkmak iyi olacaktır. Güneş ışığı gereksinimi, kişilerin ten rengine, yaşına ve güneşlenme şekline göre değişiklik gösterebilir. Deri rengi koyu olan kişilerin yeterli D vitaminin deride oluşabilmesi için özellikle kış aylarında daha uzun süre güneş ışığına ihtiyacı vardır.
D vitamini takviyesi
D vitamini takviyesi alınırken doktor kontrolü önemlidir. Vücutta D vitamini eksikliği tespit edildiğinde, günlük ihtiyacın karşılanması için doktorun önerdiği oral yolla alınan vitamin hapları kullanılabilir. Daha yüksek dozlarda D vitamini gerekiyorsa, kalçadan enjeksiyon şeklinde verilebilir. D vitamini hapı veya damlası yağlı yemeklerle alındığında emilimi artar. Bu nedenle takviyeyi yemeklerle birlikte almak faydalı olabilir. Unutulmamalıdır ki herhangi bir takviye ürünü kullanmadan önce mutlaka doktora danışmak gereklidir. Sağlıklı günler dileriz.
D Vitamini Yüksekliği Zararlı mıdır?
Her şeyin fazlası vücut için zararlıdır. D vitamini miktarı için de aynı şey geçerlidir ve fazlası zehirlenmelere sebebiyet verebilmektedir. Yağda depolanan ve idrar ile atılamayan D vitamini için yüksek seviye aralığı 125 nmol / l veya daha fazladır. Yüksek D vitamini seviyesi, organlarda ve yumuşak dokularda kalsiyum birikimlerine yol açabilmektedir. D vitaminin gelişigüzel kullanılması yüksek kan düzeylerine sebebiyet verebilir. Fazla miktarda D vitamini kullanılmasının zararları aşağıdaki gibi sıralanabilir.
Doku ve eklem kireçlenmelerine
Böbrek taşı oluşumuna ve böbrek hasarına yol açabilmektedir
Hipertansiyona yol açabilir
Kanda kalsiyum yükselmesine neden olabilmektedir.
Öte yandan fazla D vitamini zehirlenmelere yol açabilmekte ve bu zehirlenme sonucunda gelişen böbrek yetmezliği ve kalp yetmezliği ölüme sebep olabilmektedir. Erken toksisite (zehirlenme) belirtileri kemik ağrıları, sersemlik, ağız kuruluğu, kabızlık, sürekli baş ağrısı, susuzluk, kas ağrısı, iştahsızlık, mide bulantısı, kusma, düzensiz kalp atışı şeklinde görülebilmektedir. Kronik toksisite belirtileri ciltte kaşıntı, mide bulantısı, cinsel isteksizlik, şiddetli mide ağrısı, psikiyatrik problemler, kemik ağrısı, idrarda bulanıklık, gözlerin ışığa karşı hassas olması, kusma gibi durumlarla kendini belli edebilmektedir.
Not: Güneş ışınları, D vitamini fazlalığını yok ettiği için güneşlenme ile D vitamini zehirlenmesi meydana gelmemektedir.
D Vitamini ile İlgili Sık Sorulan Sorular
D vitamini eksikliği nasıl anlaşılır?
D vitamini eksikliği, vücuttaki birçok önemli fonksiyonu etkileyebilen ve çeşitli sağlık sorunlarına yol açabilen önemli bir durumdur. D vitamini, kemik sağlığı için gereklidir çünkü kalsiyum ve fosfor gibi minerallerin emilimini destekler. Eğer vücut yeterli miktarda D vitamini alamazsa, kemikler zayıflayabilir ve kırılgan hale gelebilir. Bu durum osteoporoz riskini artırabilir.
D vitamini eksikliğinin belirtileri arasında kemik ağrısı, kaslarda güçsüzlük ve zayıflık, depresyon, yorgunluk hissi, sık hastalanma, saç dökülmesi ve yaraların geç iyileşmesi gibi durumlar bulunmaktadır. Özellikle kış aylarında güneş ışınlarının azalmasıyla birlikte D vitamini eksikliği daha sık görülebilir.
D vitamini eksikliğinden korunmak için güneş ışığından yeterli miktarda faydalanmak, dengeli beslenmek ve gerektiğinde takviye olarak D vitamini almak önemlidir. Düzenli olarak kan testi yaptırarak D vitamini seviyenizi kontrol ettirmek de sağlıklı bir yaşam için önemlidir. Unutmayın, sağlıklı kemikler için D vitamini seviyenizi göz önünde bulundurmayı ihmal etmeyin.
D vitamini eksikliği şu belirtilerle anlaşılabilir:
Halsiz ve bitkin hissetme
Uyku sorunları
Kemik ağrısı
Kaslarda zayıflık ve ağrı
Depresyon
Saç dökülmesi
İştah kaybı
Daha sık ve kolay hastalanma
Üşüme
Cildin soluklaşması
Kaslardaki zayıflamaya bağlı yürümede güçlük
Acıya karşı artan hassasiyet
D vitamini ne işe yarar?
D vitamini, bağışıklığı güçlendirir, inflamasyon, otoimmün hastalıklar ve enfeksiyon gelişmesini önlemeye yardımcı olur. Kemik oluşumu, kemik ve kas sağlığının korunması, kanser, tip 2 diyabet ve kalp hastalıklarının gelişme riskini azaltır. Yeterli d vitaminine sahip olmak çocuklarda raşitizmi ve yetişkinlerde osteomalaziyi önler.
Gebelikte ve menopoz dönemlerinde D vitaminin önemi nedir?
Gebelik döneminde de D vitamininin etkileri önemlidir. Sağlık Bakanlığı, gebe ve yeni doğanlara D vitamini verilmesi yönünde bir politika izlemektedir. Bu olumlu ve doğru bir politikadır. Özellikle yeni doğanlarda raşitizm problemlerinin önlenmesinde D vitamini oldukça etkin bir rol oynamaktadır. Ayrıca özellikle Türkiye nüfusunda yaşam süresi 70’lerden 85’lere çıkmıştır. Yaş ilerledikçe anatomik olarak kemik yapısı çökmektedir. Bunun önlenmesinde D vitamini oldukça önemlidir. Menopoz dönemlerinde D vitamini eksikliği kalça kemiği kırıklarına, omurga kırık ve çökmelerine neden olmaktadır. D vitamini eksikliğinde kişinin yapısında bariz değişiklikler meydana gelebilmektedir. Ve bu kişilerin özellikle kadınların sosyal hayat kalitesini olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
D vitamini eksikliği kaç günde düzelir?
D vitamini eksikliği, vücutta birçok sağlık sorununa yol açabilen önemli bir durumdur. D vitamini eksikliği genellikle güneş ışığından yeterince faydalanmama, dengesiz beslenme, genetik faktörler veya bazı sağlık sorunları nedeniyle ortaya çıkabilir. D vitamini eksikliği belirtileri arasında halsizlik, kas ağrıları, kemik erimesi riskinin artması ve bağışıklık sisteminin zayıflaması gibi durumlar yer almaktadır.
D vitamini eksikliği durumunda, doktor önerisiyle takviye ürünleri, D vitamini içeren besinler tüketmek veya enjeksiyon yoluyla D vitamini alımı sağlanabilir. Düzenli olarak D vitamini alımının başlanmasıyla birlikte, genellikle 4-6 hafta içinde iyileşme belirtileri görülmeye başlanır. Ancak bu süreç kişinin vücut durumuna, D vitamini eksikliğine neden olan sağlık sorununun ciddiyetine ve tedaviye uyumuna bağlı olarak değişebilir.
Dolayısıyla D vitamini eksikliği tedavisi için mutlaka bir sağlık uzmanına danışılmalı, gerekli testler yapılarak uygun tedavi yöntemi belirlenmelidir. Ayrıca düzenli kontroller ve önerilen şekilde tedaviye devam etmek, vücuttaki D vitamini seviyesinin dengelenmesine ve sağlığın korunmasına yardımcı olacaktır. Unutulmamalıdır ki herhangi bir sağlık sorunuyla ilgili alınacak kararlar için uzman bir doktordan destek almak oldukça önemlidir.
D vitamini eksikliğinin en belirgin göstergesi nedir?
D vitamini eksikliğinde kişide yorgunluk ön plana çıkar, vücut ağrıları yaygındır, güçsüzlük söz konusudur, yürüme güçlüğü bile görülebilir. Daha ciddi eksikliklerde saç dökülmesi, depresyon, göz altı morlukları ve üşüme gibi belirtiler de ortaya çıkar.
